Zakładając własną działalność gospodarczą, jednym z kroków jest wybór odpowiedniej formy opodatkowania. Podczas rejestracji firmy w formularzu CEIDG-1, czyli wniosku o wpis do centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej, musisz wskazać, jak będziesz rozliczać się z fiskusem. Jakie formy opodatkowania są dostępne?

Tradycyjne rozwiązania – skala podatkowa, podatek liniowy i ryczałt

W tradycyjnym podejściu przedsiębiorcy mogą wybierać spośród trzech głównych form opodatkowania:

Rozliczenie według skali podatkowej (zasady ogólne)

To najczęściej stosowana forma, która oferuje dwie stawki – 12% dla dochodu do określonego progu oraz 32% dla nadwyżki. Jej głównymi atutami są kwota wolna od podatku (obecnie wynosząca 30 tys. zł) oraz możliwość korzystania z licznych ulg, na przykład rozliczenia wspólnie z małżonkiem czy ulgi na dziecko. Minusem tej opcji jest jednak dość wysoka składka zdrowotna, która wynosi 9% dochodu.

Stawki: 12% dla dochodu do określonego progu, 32% dla nadwyżki.
Zalety: możliwość korzystania z licznych ulg – między innymi ulgi prorodzinnej czy rozliczenia wspólnie z małżonkiem – oraz kwota wolna od podatku wynosząca 30 tys. zł.
Wada: wysoka składka zdrowotna, ustalona na 9% dochodu.

Podatek liniowy

Jeśli generujesz wysokie przychody i ponosisz znaczące koszty uzyskania przychodu, podatek liniowy może być dla Ciebie korzystny. Stała stawka 19% niezależnie od wysokości dochodu sprawia, że kalkulacja podatku jest prosta, a przedsiębiorcy mają możliwość odliczenia składki zdrowotnej – z rocznym limitem do 12 900 zł. Niestety, wybierając tę formę, rezygnujesz z ulg podatkowych i kwoty wolnej od podatku.

Stawka: stała 19%, niezależnie od poziomu dochodu.
Zalety: prostota rozliczenia i korzystne warunki odliczenia składki zdrowotnej (do 12 900 zł rocznie).
Wada: brak możliwości korzystania z ulg podatkowych i kwoty wolnej od podatku, co może być niekorzystne przy niższych dochodach.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

To rozwiązanie skierowane jest głównie do firm, które charakteryzują się niskimi kosztami działalności. Stawki ryczałtowe są zróżnicowane i zależą od rodzaju prowadzonej działalności – mogą wynosić od zaledwie 2% do 17%. Zaletą tego systemu jest uproszczona księgowość oraz stałe kwoty składek zdrowotnych, które jednak rosną wraz z osiąganymi przychodami. Na przykład, przy przychodach do 60 tys. zł rocznie składka wyniesie około 461,66 zł miesięcznie, a przy przychodach powyżej 300 tys. zł – już około 1384,97 zł miesięcznie.

Stawki: ustalane w zależności od rodzaju działalności – od 2% do 17%.
Zalety: uproszczona księgowość oraz stałe, przewidywalne kwoty składek zdrowotnych.
Wada: brak możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodu.
Składki zdrowotne (2025):
- Do 60 tys. zł przychodu rocznie: ok. 461,66 zł miesięcznie,
- Od 60 tys. zł do 300 tys. zł: ok. 769,43 zł miesięcznie,
- Powyżej 300 tys. zł: ok. 1384,97 zł miesięcznie.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt. 3 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne opodatkowaniu ryczałtem nie podlegają przedsiębiorcy osiągający (w całości lub części) przychody z:

prowadzenia aptek,
kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych,
wytwarzania wyrobów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.

Nowość – rozliczenie PIT kasowy

Od 2025 roku przedsiębiorcy mają możliwość wyboru zupełnie nowego rozwiązania – rozliczenia metodą kasową. Co to oznacza? Podatek zapłacisz dopiero w momencie otrzymania zapłaty od kontrahenta, a koszty ujmiesz w księgach dopiero wtedy, gdy faktycznie je poniesiesz. To rozwiązanie może okazać się szczególnie atrakcyjne dla małych firm, których roczne przychody nie przekraczają 1 mln zł oraz dla tych, którzy dopiero zaczynają działalność. Należy jednak pamiętać, że PIT kasowy dotyczy wyłącznie transakcji między przedsiębiorcami (nie z konsumentami) oraz wymaga skrupulatnego prowadzenia ewidencji – trzeba bowiem rejestrować daty wystawienia faktur, numery, kwoty należności i terminy płatności. Choć celem jest uproszczenie rozliczeń i poprawa płynności finansowej, dodatkowe warunki mogą stanowić barierę dla większych podmiotów.

To rozwiązanie jest dobrowolne i dostępne niezależnie od wybranej formy opodatkowania. Z metody kasowej mogą skorzystać osoby rozliczające się na zasadach ogólnych (według skali podatkowej), wybierające podatek liniowy, a także stosujące ryczałt, pod warunkiem spełnienia określonych przepisami wymagań.

Z tej metody rozliczenia mogą przede wszystkim skorzystać najmniejsze firmy, których roczne przychody nie przekroczyły 1 miliona złotych, a także przedsiębiorcy rozpoczynający działalność gospodarczą. Prawo do kasowego PIT-u nie dotyczy natomiast osób prowadzących działalność w formie spółki cywilnej czy spółki jawnej.

Zasada działania: podatek jest płacony dopiero w momencie faktycznego otrzymania zapłaty od kontrahenta, a koszty ujmowane są w księgach wtedy, gdy rzeczywiście je poniesiesz.
Ograniczenia: PIT kasowy dotyczy wyłącznie transakcji między przedsiębiorcami (nie z konsumentami) oraz wymaga prowadzenia dokładnej ewidencji – musisz rejestrować daty wystawienia faktur, numery, kwoty należności i terminy płatności.

Zmiany w składkach zdrowotnych

Rok 2025 wprowadza również zmiany w rozliczaniu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Dla przedsiębiorców rozliczających się według skali podatkowej minimalna składka spada z około 382 zł do 315 zł miesięcznie. W przypadku podatku liniowego stosuje się niższą stawkę – 4,9% dochodu – co, w połączeniu z wyższym limitem odliczenia, może uczynić tę opcję bardziej atrakcyjną. Natomiast ryczałtowcy pozostają przy ustalonych, stałych kwotach, które rosną wraz z poziomem przychodów. Dodatkowo, nowe zasady dotyczące rozliczenia sprzedaży środków trwałych mogą wpłynąć na ostateczny wynik finansowy, dlatego warto przyjrzeć się, która metoda rozliczenia jest bardziej opłacalna dla Twojej firmy.

Dla rozliczających się według skali podatkowej: minimalna składka spada z ok. 382 zł do ok. 315 zł miesięcznie.
Przy podatku liniowym: stosowana jest stawka 4,9% dochodu, co w połączeniu z wyższym limitem odliczenia (do 12 900 zł rocznie).
Ryczałt: składki ustalane są według przychodów, jak przedstawiono wcześniej.
Nowe zasady przy sprzedaży środków trwałych: przedsiębiorcy mają możliwość wyboru korzystniejszego sposobu rozliczenia – ujmowania przychodu ze sprzedaży oraz odliczenia niezamortyzowanej wartości środka trwałego.

Wpływ sprzedaży środka trwałego na wysokość składki zdrowotnej od 2025 roku

Dotychczasowe przepisy budziły kontrowersje, ponieważ nakładały obowiązek odprowadzania składki od dochodu ze sprzedaży środków trwałych, co mogło prowadzić do wysokich jednorazowych obciążeń.

Nowelizacja przepisów przewiduje, że od 2025 roku przychody oraz koszty związane ze sprzedażą środków trwałych zostają wyłączone z podstawy obliczania składki zdrowotnej. Oznacza to, że przedsiębiorcy nie będą musieli odprowadzać składki od zysku uzyskanego z takiej transakcji.

Co istotne, ustawodawca wprowadził również możliwość wyboru – przedsiębiorcy mogą zdecydować, czy przy ustalaniu rocznej podstawy składki zdrowotnej uwzględnić dochód ze sprzedaży środków trwałych.

Zmiany te mają zastosowanie już do deklaracji składanych za luty 2025 roku, bazujących na dochodach osiągniętych w styczniu.

Którą formę opodatkowania wybrać?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi – wszystko zależy od specyfiki Twojej działalności. Jeśli korzystasz z ulg i zależy Ci na niższych stawkach przy niższych przychodach, rozliczenie według skali podatkowej może być strzałem w dziesiątkę. Dla przedsiębiorców z wysokimi kosztami uzyskania przychodu podatek liniowy oferuje prostotę i korzystne warunki odliczenia składki zdrowotnej. Natomiast firmy o niskich kosztach działalności mogą rozważyć ryczałt, który dodatkowo upraszcza prowadzenie księgowości. Nowo wprowadzony PIT kasowy to ciekawa opcja dla małych, samodzielnych przedsiębiorców, choć wymaga skrupulatnej ewidencji i ogranicza się do transakcji B2B.

Najlepszym sposobem na podjęcie właściwej decyzji jest dokładna analiza Twoich przychodów, kosztów oraz możliwości korzystania z ulg. Warto również skorzystać z pomocy doradcy podatkowego, który pomoże dobrać optymalną formę opodatkowania.

Źródło: https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00172, https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00264, https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00263, https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/005347, https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/001052

Mikro i małe firmy to kręgosłup polskiej gospodarki. Choć stanowią one silną podstawę ekonomiczną, to nieustanne zmiany, zawirowania gospodarcze i podwyżki kosztów prowadzenia działalności nie są im obce. Przeczytaj z jakimi obawami mierzą się przedsiębiorcy.