Urlop tacierzyński ojcowski – ile wynosi?

 

Tradycyjnie, opieka nad dziećmi i przerwy w karierze związane z macierzyństwem były postrzegane głównie jako obowiązek kobiet, co często stawiało je w mniej korzystnej pozycji zawodowej. Promowanie urlopów ojcowskich pomaga przełamywać te stereotypy, pokazując, że opieka nad dzieckiem jest wspólną odpowiedzialnością rodziców. To zmniejsza presję na kobiety, aby to one musiały decydować się na przerwę w karierze, co z kolei może zmniejszać luki w zatrudnieniu i wynagrodzeniach między płciami.

 

  Poniżej przedstawiamy krótki przewodnik po najważniejszych rodzajach urlopów związanych z rodzicielstwem dostępnych w polskim prawie pracy, które są szczególnie przydatne dla ojców.

 

Urlop okolicznościowy

 

Sytuacja, w której poród zaczyna się niespodziewanie i pracownik musi opuścić miejsce pracy, jest przewidziana w przepisach prawa pracy. W takich okolicznościach, pracownik – w tym przypadku ojciec – ma prawo do nagłego opuszczenia pracy bez konieczności wcześniejszego informowania pracodawcy. Kluczowe jest jednak jak najszybsze poinformowanie pracodawcy o przyczynie nieobecności oraz usprawiedliwienie tej nieobecności po powrocie.

 

Podczas urlopu okolicznościowego (2 dni), związanego z narodzinami dziecka, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Wynagrodzenie to jest obliczane na takich samych zasadach jak wynagrodzenie za zwykły urlop wypoczynkowy.

 

Osoby zatrudnione na innej podstawie niż umowa o pracę, na przykład na podstawie umowy zlecenia czy umowy o dzieło, nie mają prawa do urlopu okolicznościowego związanego z narodzinami dziecka. Ich prawa mogą być regulowane innymi przepisami lub warunkami umownymi, ale nie są objęte ochroną przewidzianą w Kodeksie pracy dla pracowników.

 

Warto pamiętać, że w przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących praw i obowiązków związanych z rodzicielstwem i urlopami, korzystne może być skonsultowanie się z działem kadr lub prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy. To pozwoli na uzyskanie dokładnych i spersonalizowanych informacji, które będą odpowiadały na indywidualne potrzeby i sytuacje pracownika.

 

Urlop „tacierzyński” czyli tzw. urlop tatusiowy

 

Urlop „tacierzyński” stanowi ważną część systemu wsparcia dla rodziców w Polsce, umożliwiając ojcom przejęcie części urlopu macierzyńskiego, aby mogli oni aktywnie uczestniczyć w opiece nad nowo narodzonym dzieckiem.

 

• Minimalny okres wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez matkę – matka musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po porodzie, zanim ojciec będzie mógł przejąć pozostałą część urlopu.
• Maksymalny czas urlopu „tacierzyńskiego” – w przypadku urodzenia jednego dziecka, cały urlop macierzyński trwa 20 tygodni, co oznacza, że ojciec może przejąć maksymalnie 6 tygodni urlopu.
• Procedura przejęcia urlopu –  aby przejąć urlop, ojciec musi złożyć w swoim zakładzie pracy pisemny wniosek w terminie nie krótszym niż 14 dni przed planowaną datą rozpoczęcia urlopu. Wniosek powinien zawierać okres planowanego zwolnienia, czas urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przez matkę przed porodem, odpis skrócony aktu urodzenia dziecka oraz kserokopię oświadczenia matki o rezygnacji z przysługującej jej części urlopu macierzyńskiego.

 

Zasiłek macierzyński

 

• Wysokość zasiłku – za okres urlopu „tacierzyńskiego” pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński, którego wysokość wynosi 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego ojcu przez pracodawcę w okresie ostatnich 12 miesięcy, chyba że matka dziecka złoży wniosek o urlop rodzicielski w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim – wtedy zasiłek wynosi 80% tego wynagrodzenia.
• Zasiłek dla niezatrudnionych ojców – mężczyzna niezatrudniony na umowę o pracę, ale objęty ubezpieczeniem chorobowym, również ma prawo do zasiłku macierzyńskiego pod warunkiem przerwania działalności zarobkowej na czas trwania urlopu.

 

Specjalne okoliczności

 

• Krótszy wymóg wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez matkę – gdy matka przebywa w szpitalu lub legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, ojciec może przejąć urlop macierzyński już po wykorzystaniu przez kobietę 8 tygodni urlopu po porodzie.
• Przejmowanie urlopu macierzyńskiego w przypadku zgonu matki – ojciec może przejąć urlop macierzyński bez względu na to, ile urlopu wykorzystała matka przed swoją śmiercią.

 

Ważne

 

• Urlop „tacierzyński” udzielany jest w sposób ciągły i nie można go dzielić na części.
• W pewnych okolicznościach istnieje możliwość ponownego przekazania urlopu matce dziecka.

 

Urlop rodzicielski

 

Urlop rodzicielski to kolejny etap wsparcia dla rodziców po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, umożliwiający im dłuższą opiekę nad dzieckiem.

 

Długość i warunki urlopu rodzicielskiego

 

• Dla jednego dziecka urlop rodzicielski wynosi 32 tygodnie.
• Może być wykorzystany w maksymalnie czterech częściach, z których każda musi trwać co najmniej 8 tygodni (z wyjątkiem pierwszej części po urodzeniu jednego dziecka, która nie może być krótsza niż 6 tygodni).
• Urlop może być wykorzystywany jednocześnie przez oboje rodziców, ale łączny czas ich urlopów nie może przekroczyć 32 tygodni.

 

Co należy zrobić, żeby uzyskać urlop rodzicielski?

 

•  Urlop rodzicielski jest udzielany na pisemny wniosek pracownika, składany u pracodawcy nie później niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z urlopu. Wniosek powinien zawierać podobne dokumenty jak przy urlopie „tacierzyńskim”.
• Pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia urlopu rodzicielskiego.

 

Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą

 

• Pracownicy mają możliwość łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą na część etatu, co pozwala na elastyczniejsze zarządzanie czasem pracy i opieki nad dzieckiem.
• W przypadku pracy na część etatu urlop rodzicielski wydłuża się proporcjonalnie do obniżonego wymiaru pracy.

 

Zasiłek macierzyński na urlopie rodzicielskim

 

• Pierwsze 6 tygodni: 100% podstawy wymiaru dla jednego dziecka, co praktycznie równa się dotychczasowemu wynagrodzeniu.
• Pozostały okres: standardowo 60% podstawy wymiaru, chyba że matka złoży wniosek o pełny wymiar urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim w ciągu 21 dni po porodzie – wtedy wynosi 80%.

 

Komu przysługuje urlop ojcowski?

 

Po wykorzystaniu urlopu „tacierzyńskiego” i rodzicielskiego, ojcowie, którzy nadal chcą aktywnie uczestniczyć w życiu i opiece nad swoim dzieckiem, mają możliwość skorzystania z urlopu ojcowskiego. Urlop ojcowski to dodatkowe uprawnienie przysługujące pracownikom będącym ojcami, które pozwala na dalsze budowanie więzi z dzieckiem. Urlop ojcowski jest uprawnieniem, które pozwala ojcom na aktywne uczestnictwo w życiu swoich nowo narodzonych lub adoptowanych dzieci. Zmiany wprowadzone w poprzednim roku w Kodeksie pracy miały na celu nie tylko ułatwienie ojcom korzystania z tego uprawnienia, ale również promowanie równości płci w opiece nad dziećmi oraz wsparcie dla równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.

 

Na mocy nowelizacji Kodeksu Pracy z dnia 9 marca 2023 roku, urlop ojcowski został zreformowany w taki sposób, aby jeszcze bardziej wspierać ojców w aktywnym uczestnictwie w życiu ich dzieci od pierwszych dni ich życia. Przepisy te podkreślają, że prawo do urlopu ojcowskiego jest wyłączne i samodzielne, co oznacza, że przysługuje bezpośrednio pracownikowi będącemu ojcem dziecka, niezależnie od sytuacji zawodowej matki dziecka.

 

Pracownik – ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż: 

 

• do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia albo
• do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

 

Urlop ojcowski jest udzielany na wniosek pracownika – ojca złożony w postaci papierowej lub elektronicznej. Wniosek należy złożyć nie później niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Za czas przebywania na urlopie ojcowskim, przysługuje 100% wynagrodzenia.

 

Źródło: Urlop ojcowski – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl (www.gov.pl)

 

W jakim wymiarze przysługuje urlop ojcowski?

 

Urlop ojcowski przysługuje w wymiarze do 2 tygodni. Ojciec powinien zaplanować urlop ojcowski w porozumieniu z pracodawcą, biorąc pod uwagę wymogi organizacyjne miejsca pracy oraz potrzeby rodziny. Ważne jest, aby o urlopie poinformować pracodawcę z odpowiednim wyprzedzeniem, co umożliwi lepsze zarządzanie zasobami ludzkimi w firmie. Możliwość podziału tego urlopu na dwie jednotygodniowe części daje rodzicom większą elastyczność w planowaniu opieki nad dzieckiem oraz pozwala ojcom na bardziej aktywne uczestnictwo w życiu rodzinnym, nie rezygnując całkowicie z obowiązków zawodowych.

 

Prawo do urlopu ojcowskiego, zarówno dla ojców biologicznych jak i adopcyjnych, jest uregulowane w sposób, który uwzględnia różne sytuacje rodzinne i moment rozpoczęcia wychowywania dziecka. Zmiany wprowadzone w Kodeksie pracy w marcu 2023 roku i ich wejście w życie 26 kwietnia 2023 r. mają istotne konsekwencje dla uprawnień ojców, decydując o dostępności urlopu ojcowskiego w zależności od daty rozpoczęcia opieki nad dzieckiem.

 

Urlop wychowawczy

 

Urlop wychowawczy stanowi kolejną formę wsparcia dla rodziców pragnących poświęcić więcej czasu na opiekę nad dzieckiem, po wykorzystaniu urlopów macierzyńskiego, „tacierzyńskiego” oraz rodzicielskiego.

 

• Długość urlopu – do 36 miesięcy, udzielany do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. W przypadku dzieci niepełnosprawnych, urlop może być przedłużony do dnia, w którym dziecko kończy 18 lat.
• Podział urlopu – możliwość podziału na maksymalnie 5 części, z zastrzeżeniem, że każdy z rodziców ma prawo do minimum jednego miesiąca nieprzerwanego urlopu.
• Warunek zatrudnienia – przysługuje pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę od co najmniej 6 miesięcy.

 

Procedura ubiegania się urlop wychowawczy

 

• Złożenie wniosku: pracownik musi złożyć wniosek o urlop wychowawczy u pracodawcy nie później niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Wniosek powinien zawierać wszystkie wymagane informacje i oświadczenia dotyczące urlopu rodzicielskiego oraz planów dotyczących opieki nad dzieckiem.
• Obowiązek pracodawcy: pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownika o urlop wychowawczy.

 

Możliwość podjęcia pracy w czasie urlopu wychowawczego

 

• Pracownik może podejmować zatrudnienie podczas urlopu wychowawczego, o ile nie zakłóci to osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem.

 

Powrót do pracy po urlopie wychowawczym

 

• Gwarancja zatrudnienia – po zakończeniu urlopu wychowawczego pracownik ma prawo powrócić do pracy na swoim dotychczasowym stanowisku lub, jeśli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym lub innym, odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym niż przed urlopem.

 

Urlop wychowawczy, mimo że jest bezpłatny, oferuje rodzicom elastyczność w planowaniu opieki nad dzieckiem i pozwala na utrzymanie więzi z dzieckiem w jego pierwszych latach życia. Jest to ważna opcja dla rodziców, którzy chcą aktywnie uczestniczyć w wychowaniu dziecka, jednocześnie zachowując możliwość powrotu do pracy na równorzędnych warunkach.

 

Krótkotrwałe zwolnienie od pracy

 

Zgodnie z polskim prawem pracy, pracownik zatrudniony na pełnym etacie ma prawo do 2 dni lub 16 godzin zwolnienia na opiekę nad zdrowym dzieckiem w ciągu roku kalendarzowego. W przypadku pracowników zatrudnionych na część etatu również przysługuje, ale w wymiarze proporcjonalnym do ich etatu. Zwolnienie przysługuje pracownikowi, którego dziecko nie ukończyło jeszcze 14. roku życia. Pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia za czas korzystania ze zwolnienia na opiekę nad dzieckiem. Jeśli obydwoje rodziców są pracownikami, nie mogą oni wykorzystać przysługującego im zwolnienia w tym samym czasie.

 

Zwolnienie na czas sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny

 

W sytuacji, gdy dziecko zachoruje i wymaga opieki, pracownicy mają prawo do skorzystania ze zwolnienia lekarskiego w celu opieki nad dzieckiem, znanego również jako zwolnienie na dziecko lub „opieka na dziecko”.

 

Kiedy można skorzystać ze zwolnienia na opiekę nad dzieckiem?

 

• W przypadku choroby dziecka w wieku do 14 lat.
• W sytuacji, gdy dziecko do 8. roku życia pozostaje bez opieki z powodu nieprzewidzianego zamknięcia placówki edukacyjnej/opiekuńczej lub choroby opiekuna.
• W przypadku konieczności opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym do 18. roku życia.
• W sytuacji choroby małżonka lub innego rodzica dziecka, jeśli uniemożliwia to sprawowanie opieki nad dzieckiem.
• Podczas pobytu małżonka lub innego rodzica dziecka w szpitalu.

 

Jakie są warunki i czas trwania?

 

• Czas trwania: od 14 do 60 dni w roku kalendarzowym, w zależności od konkretnej sytuacji. Możliwość korzystania ze zwolnienia jest elastyczna i zależy od potrzeb opiekuńczych dziecka oraz sytuacji rodziny.
• Wysokość świadczenia: 80% podstawy wymiaru zasiłku, co praktycznie oznacza otrzymywanie 80% wynagrodzenia za czas zwolnienia.

 

Jakie dokumenty są potrzebne?

 

• Zwolnienie lekarskie wystawione przez lekarza lub innego uprawnionego do tego celu pracownika służby zdrowia.
• W zależności od sytuacji, mogą być potrzebne dodatkowe dokumenty, takie jak zaświadczenie o chorobie dziecka, potwierdzenie pobytu małżonka w szpitalu itp.

 

Procedura

 

1. Uzyskanie zwolnienia lekarskiego: należy skontaktować się z lekarzem w celu uzyskania zwolnienia na opiekę nad dzieckiem, dostarczając niezbędne dokumenty potwierdzające sytuację wymagającą opieki.
2. Informowanie pracodawcy: pracownik powinien poinformować pracodawcę o konieczności skorzystania ze zwolnienia i przedłożyć odpowiednie dokumenty, w tym zwolnienie lekarskie.

 

Podsumowanie urlopów, z których może skorzystać ojciec

 

Różnorodność urlopów i zwolnień odzwierciedla próbę stworzenia systemu, który umożliwia rodzicom aktywne uczestnictwo w życiu i wychowaniu dziecka, przy jednoczesnym zachowaniu stabilności finansowej.

 

1. Urlop okolicznościowy – 2 dni z wynagrodzeniem z okazji narodzin dziecka.
2. Urlop „tacierzyński” (część urlopu macierzyńskiego) –  do 6 tygodni z zasiłkiem w wysokości 100% lub 80% wynagrodzenia, zależnie od decyzji matki dziecka o rodzicielskim.
3. Urlop rodzicielski – 32 tygodnie, z możliwością dzielenia z matką dziecka. Początkowo zasiłek wynosi 100% wynagrodzenia, a później 60%.
4. Urlop ojcowski – do 2 tygodni, z możliwością podziału na dwie części, z zasiłkiem w wysokości 100% wynagrodzenia.
5. Urlop wychowawczy – do 36 miesięcy, bezpłatny, z możliwością podziału na 5 części, do wykorzystania do 6. roku życia dziecka.
6. Krótkotrwałe zwolnienie od pracy –  2 dni lub 16 godzin rocznie, z pełnym wynagrodzeniem, jako „urlop na żądanie”.
7. Zwolnienie na opiekę nad członkiem rodziny – od 14 do 60 dni rocznie, z zasiłkiem opiekuńczym w wysokości 80% wynagrodzenia.

 

Te uprawnienia dają ojcom narzędzia, które umożliwiają im zaangażowanie się w opiekę nad dzieckiem bez obaw o utratę dochodów. Ważne jest, by każdy rodzic zapoznał się z przepisami i możliwościami, które przysługują mu w pracy, aby móc w pełni korzystać z dostępnych form wsparcia. W przypadkach nietypowych lub szczególnych, takich jak opieka nad dzieckiem niepełnosprawnym, warto szczegółowo zapoznać się z przepisami lub skonsultować się ze specjalistą, aby upewnić się, jakie konkretnie prawa i możliwości przysługują w danej sytuacji.

 

 

_______________________

 

Na urlop wszyscy czekamy z niecierpliwością. Jednak, aby maksymalnie cieszyć się zasłużonym odpoczynkiem, warto poświęcić trochę czasu na staranne zaplanowanie urlopu. Poniżej znajdziesz kilka praktycznych wskazówek, jak optymalnie zaplanować terminy swojego urlopu w 2024 roku. Czytaj więcej>>